İşrâkî Felsefeye Misâl Âleminden Bakmak

İşrâkî felsefe, İslâm düşüncesinde Şehâbeddîn Sühreverdî el-Maktûl (ö. 587/1191) tarafından kurulan bir hikmet öğretisinin adıdır. Bu çalışmada işrâkî felsefe ve onun özgün yönlerinden biri olan misâl âlemi,Şeyhu’l-işrâk olarak da anılan Sühreverdî özelinde ve sistemi içinde açık biçimde yer verdiği baş eseri Hikmetü’l-işrâk merkeze alınarak incelenmiştir. Misâl âlemi, Sühreverdî’nin meşşâî yöntemden müşâhede yöntemine geçtiğini belirttiği Hikmetü’l-işrâk’teki hakikat ve âlem tasavvurunun bir sonucu olarak gün yüzüne çıkmaktadır; bu sistem içinde öncelikle “kendini müşâhede” tecrübesi öncelikli olan yöntemdir. Misâl âlemi, bu tecrübenin surete büründüğü alanı temsil etmekte; ontolojik bir hakikat olarak insan-âlem ilişkisini bu temelde kurmayı ve özne-nesne ya da ruh-beden gibi birbirinin karşısına konumlandırılmış ikilikleri birleştirmeyi hedeflemektedir. Sadece sûfî tecrübeleri değil, insanın tüm tecrübî halleri misâl âleminde ontolojik bir varlık kazanır ve bunları birer hakikat derecesi olarak gören bu felsefî yaklaşım, böylece insana dolaysız tecrübesinden yola çıkması için hakîkî bir zemin de sunmaktadır.